حکمت ناب صدرائی
تابعدار حسین ہانیحکمت ناب صدرائی
تابعدار حسین ہانی
المطیع لامر مولاه
نویسنده : تابعدار حسین هانی
مقدمه
در دنیایی که اطاعت و بندگی حقیقی تنها در قامت جان‌هایی متبلور می‌شود که از قید و بند نفس رها گشته‌اند، او به سان خورشیدی درخشان در مسیر ولایت و عبودیت می‌درخشد . تمام وجودش ، تسلیم امر مولای خویش است ؛ تسلیمی نه از سر اجبار ، بلکه از عمق ایمان و عشق او مصداق عینی "المطیع لأمر مولاه" است ؛ کسی که زندگی‌اش به مثابه آینه‌ای زلال ، بازتاب اراده و خواست مولاست ، او کسی نیست جز سید مقاومت ، شهید سید حسن نصر الله رضوان الله تعالی علیه ، انسانی که وجودش سرشار از اخلاس و ایثار است . اما آنچه او را از دیگران متمایز می‌سازد ، این است که او منتظر امر و فرمان مولا نمی‌ماند ، بلکه با بینشی عمیق و قلبی آگاه ، خواست مولا را درک کرده و پیش از هر سخنی ، آن را به بهترین وجه به انجام می رساند . بندگی او تنها در اطاعت نیست ، بلکه در پیش‌قدمی برای تحقق اراده مولا به زیباترین شکل ممکن جلوه‌گر شده است ، هرچند او از کمالات و ویژگی‌های متعددی برخوردار است که هر کدام به‌تنهایی الهام‌بخش هستند ، اما این خصلت والا، یعنی پیروی عاشقانه و آگاهانه از مولا، چیزی است که انسان را بیش از هر چیز به شخصیت او جذب و گرویده کرده است . بی‌شک ، هر انسان آزاده‌ای در برابر چنین ویژگی سترگی سر تسلیم فرود می‌آورد ، در این نوشتار، بر آنم تا این ویژگی والای او را بازگو کنم؛ خصیصه‌ای که نه تنها ستودنی، بلکه الگویی شایسته برای هر انسانی است که در مسیر بندگی حقیقی گام برمی‌دارد.
اصطلاح شناسی
قبل از ورود به بحث اصلی ، لازم است که به طور مختصر مفهوم و معنای این اصطلاح را روشن کنم .
مفهوم المطیع لامر مولاه
در قرآن کریم و سنت پیامبر اکرم (صلى‌الله‌علیه‌وآله) و اهل بیت (علیهم‌السلام)، اطاعت از خداوند، پیامبر و ولی‌امر به عنوان یکی از اصول اساسی مطرح شده است. این اطاعت به معنای پذیرش رهبری دینی و سیاسی است که در راستای حفظ اصول اسلامی و هدایت جامعه به سوی خیر و عدالت قرار دارد . در آیه ۵۹ سوره نساء آمده است: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُو۟لِی ٱلْأَمْرِ مِنْکُمْ" ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خداوند ، رسول و اولی‌الامر خود اطاعت کنید." این آیه بر ضرورت اطاعت از ولی‌امر در کنار اطاعت از خدا و رسول تأکید می‌کند. همچنین، حدیثی از پیامبر اسلام (صلى‌الله‌علیه‌وآله) نقل شده است: " من أطاعنی فقد أطاع الله" "کسی که از من اطاعت کند، از خدا اطاعت کرده است." این حدیث نشان‌دهنده رابطه مستقیم اطاعت از ولی‌امر با اطاعت از خداوند است. از سوی دیگر، امام روح‌الله موسوی خمینی (ره) در تبیین مفهوم ولایت فقیه فرمودند که ولایت فقیه همان ولایت رسول‌الله است و اطاعت از ولی فقیه در عصر غیبت، بر مبنای مشروعیت رهبری فقیه جامع‌الشرایط، واجب است . البته باید توجه داشت که این به معنای رسیدن علماء به مرتبه عصمت نیست؛ چرا که مقام عصمت منحصر به پیامبران و اهل بیت (علیهم‌السلام) است و هیچ‌کس نمی‌تواند به آن مرتبه برسد . بنابراین ، اطاعت از ولی فقیه در زمان غیبت کبری نیز واجب است."
المطیع لامر مولاه در سید مقاومت
این ویژگی که در بحث حاضر مد نظر است ، در تاریخ اسلام نمونه‌های برجسته‌ای دارد که در آن شخصیت‌های بزرگ نه تنها از امامان خود اطاعت کردند، بلکه پیش از آنکه دستور خاصی صادر شود ، خود را موظف به انجام خواسته‌های مولا و ولی‌امر خود می‌دیدند . این افراد همواره به عنوان پرچم‌داران وفاداری و اطاعت ، در کنار امامان خود ایستادند . حضرت امام علی (علیه‌السلام) ، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین نمونه‌ها ، در دوران پیامبر اسلام (صلى‌الله‌علیه‌وآله) اند و جایگاه ویژه‌ای داشت و همواره در تمامی سختی‌ها و مصیبت ها ، به عنوان مطیع و فرمانبردار بی‌چون و چرا از پیامبر پیروی می‌کرد . پس از رحلت رسول‌الله (صلى‌الله‌علیه‌وآله) ، حضرت علی (علیه‌السلام) خود مسند ولایت را بر عهده گرفت ، و در این دوران ، حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) پرچم‌دار مقاومت و دفاع از ولایت شدند ، حماسه‌هایی آفریدند که هنوز در تاریخ اسلام می‌درخشند ، در واقعه عاشورا ، حضرت عباس (علیه‌السلام) نیز با اطاعت محض از امام حسین (علیه‌السلام) ، نقش پرچم‌دار وفاداری و ایثار را ایفا کردند. حضرت عباس (علیه‌السلام) نمونه‌ای برجسته از اطاعت از مولا به شمار می‌آیند که در تمامی لحظات ، بدون هیچ‌گونه تردید و تنها به خاطر رضای خدا و امام خود ، به مقاومت و جان‌فشانی پرداختند . این روحیه اطاعت از ولی‌امر در دوران غیبت نیز ادامه یافت ، به طوری که در عصر ولایت فقیه ، شخصیت‌هایی چون سید مقاومت ، شهید سید حسن نصر الله (ره) با پیروی از ولی فقیه و حفظ پرچم ولایت و مقاومت ، داستانی جدید از فداکاری و جان‌فشانی برای اصول اسلامی و انقلاب اسلامی رقم زدند ، این مرد بزرگ همواره پیش از دریافت دستور، خود را موظف به اطاعت از ولی‌امر می‌دانستند و در نهایت ، جان خود را برای حفظ آرمان‌های اسلامی فدای این اطاعت کردند . لازم به ذکر است که این مرد عظیم نه تنها به طور طبیعی در مسیر اطاعت از امامان و ولی‌امر خود گام برداشت ، بلکه از همان مکتب اصیل و ناب اسلامی الهام گرفته و پرورده این آموزه‌ها بودند . آنها با پیروی از اصول والای اسلام و به تبعیت از اهل بیت (علیهم‌السلام) ، این مسیر را در دوران‌های مختلف ادامه داده و همواره وفاداری خود را به رهبری دینی و سیاسی نشان دادند.
ویژگی تاثیرگزار
گرچه این شخصیت از فضائل و کمالات بیشتری برخوردار است و در هر عرصه‌ای از دینی ، اخلاقی و اجتماعی در اوج قله‌های انسانی ایستاده‌است ، اما ویژگی المطیع لأمر مولاه ، برای من جنبه‌ای شگرف و بی‌نظیر دارد که به شدت بر روح و ذهنم تأثیر گذاشته است . این ویژگی نه تنها در رفتار و کردار آنان جلوه‌گر است، بلکه نشان‌دهنده عمق تعهد و فداکاری است که هیچ‌گاه در مقابل سخت‌ترین چالش‌ها و دشوارترین لحظات ، از اطاعت از ولی‌امر خود سر باز نمی‌زنند . این اطاعت خالصانه و بی‌مزد ، که از درون ایمان و محبت عمیق به ولی‌امر سرچشمه می‌گیرد، در من به گونه‌ای خاص و جذاب طنین‌انداز شده است . این ویژگی با عمق تاثیرگذاری‌اش، من را به سوی خود کشانده و به یک الگوی معنوی تبدیل شده که در تمامی ابعاد زندگی‌ام ، سعی در تحقق آن دارم .
فلسفه تاثیر
این ویژگی به دلیل نمایانگر نوعی صداقت و ایمان عمیق است که در آن هیچ‌گونه تردید یا انگیزه شخصی وجود ندارد . این ویژگی در واقع ، نشان‌دهنده تعهد کامل به اصولی است که فراتر از منافع فردی و حتی موقعیت‌های دشوار قرار دارد ، همچنین عمق و اصالت این ویژگی انسان های آزاده را مجذوب خود می کند ، زیرا اطاعت از ولی‌امر، نه تنها یک فرمانبرداری ساده ، بلکه تجلی از عشق ، ایمان و فداکاری است . این ویژگی به انسان یادآوری می‌کند که در مسیر زندگی ، در مواجهه با سختی‌ها و آزمون‌ها ، آنچه که در نهایت می‌تواند انسان را هدایت کند ، اطاعت از یک رهبری الهی و خردمند است که در راه حفظ اصول و آرمان‌های والا گام برمی‌دارد . این اطاعت ، که از سر فهم و انتخاب آگاهانه انجام می‌شود ، نه تنها نشانه‌ای از تسلیم در برابر قدرت نیست ، بلکه نشانه‌ای از عزت نفس ، وفاداری و تعلق عمیق به حقیقت است.
در تاریخ اسلام ، وقتی می‌بینم که شخصیت‌هایی چون حضرت امام علی (علیه‌السلام) ، حضرت زهراء سلام الله علیها و حضرت عباس (علیه‌السلام) در اوج سختی‌ها و در برابر همه چالش‌ها ، به مولا و ولی‌امر خود وفادار می‌مانند و بدون هیچ‌گونه تردید و پیش‌نیاز، فرمان‌های آنان را اجرا می‌کنند ، این اطاعت محض و بی قید و شرط بودن و فدای همه چیز برای حفظ اصول ، انسان را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد . این ویژگی به انسان یادآوری می‌کند که زندگی معنادار و پربار تنها در پیروی از یک راهنمای آگاه و صادق میسر است و این الهام از اطاعت محض ، در دل انسان ریشه دوانده می کند .
راههای گسترش و ماندگار بودن ارزشها
برای گسترش و ماندگار کردن این ارزشها در جامعه، لازم است برنامه‌ای جامع و عمیق اتخاذ شود که هم ابعاد فکری و فرهنگی را دربرگیرد و هم در عمل به نتایج پایدار منجر شود . برخی از راهکارهای کلیدی عبارتند از :
1 . تبیین علمی و معرفتی ارزشها : ارزش‌هایی مانند اطاعت از ولی‌امر و وفاداری به اصول باید به‌صورت علمی و منطقی برای مردم توضیح داده شود . با استفاده از قرآن ، سنت و تاریخ اسلام ، می‌توان عمق این ارزشها را نشان داد و فلسفه آنها را برای همه اقشار جامعه قابل درک کرد . این تبیین باید از طریق خطابه‌ها ، آثار مکتوب، کلاس‌های آموزشی و رسانه‌های عمومی انجام شود.
2 . الگوسازی از شخصیت‌های برجسته : ارائه الگوهایی از شخصیت‌های تاریخی که این ارزشها را به بهترین شکل به نمایش گذاشته‌اند ، می‌تواند تأثیر زیادی بر جامعه داشته باشد . شخصیت‌هایی مانند حضرت امام علی (علیه‌السلام)، حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، حضرت عباس (علیه‌السلام) و سید مقاومت و شخصیت های معاصر دیگر باید به‌عنوان نمونه‌هایی عملی در تبلیغ این ارزشها معرفی شوند . این کار از طریق مستندسازی ، هنر (مانند فیلم و تئاتر) و نوشتن کتاب‌ها و داستان‌ها قابل تحقق است.
3 . تقویت نظام تربیتی و آموزشی : در نظام تربیتی و آموزشی ، این ارزشها باید از دوران کودکی آموزش داده شوند . طراحی برنامه‌های درسی ، متون آموزشی و فعالیت‌های پرورشی که بر روی مفاهیمی مانند وفاداری ، اطاعت آگاهانه و فداکاری تأکید دارند ، نقش مؤثری در نهادینه سازی این ارزشها خواهد داشت.
4 . استفاده از هنر و رسانه : هنر و رسانه ابزار قدرتمندی برای گسترش ارزشها هستند . تولید فیلم ، سریال ، انیمیشن، سرود، و محتواهای جذاب در فضای مجازی که این مفاهیم را به شیوه‌ای جذاب و خلاقانه منتقل کنند، می‌تواند تأثیر عمیقی بر جامعه، به‌ویژه نسل جوان داشته باشد.
5 . تشویق عملی و تکریم فعالان در این مسیر : تکریم و معرفی کسانی که این ارزشها را در زندگی فردی و اجتماعی خود به‌خوبی به نمایش می‌گذارند ، می‌تواند الهام‌بخش دیگران باشد . قدردانی از چنین افرادی در برنامه‌های عمومی یا رسانه‌ها ، به تقویت این فرهنگ کمک می‌کند.
6. پاسخ به شبهات و نقدها : برای حفظ ماندگاری این ارزشها، باید به شبهات و نقدهایی که ممکن است در این زمینه وجود داشته باشد، با رویکردی علمی و منطقی پاسخ داده شود . وجود مراکز پاسخگویی و فعالیت متفکران و نخبگان در این زمینه ضروری است.
7. تقویت معنویت در جامعه : اطاعت از ولی‌امر و ارزش‌های مشابه ، ریشه در ایمان و معنویت دارند . تقویت معنویت از طریق برنامه‌های عبادی، جلسات اخلاقی ، و ترویج روحیه خداباوری و تقوا ، بستری مناسب برای پذیرش این ارزشها فراهم می‌کند ۔